Laboratori i Matjeve të Temperaturës

Shkalla Ndërkombëtare e Temperaturës (ITS-90) është  miratuar nga Komiteti Ndërkombëtar i Peshave dhe Masave në vitin 1989 dhe bazohet në 17 pika fikse. Pikat fikse konsistojnë në substanca kimikisht të pastra të cilat mund të jenë në gjendje të shkrirë, ngirë ose në të tre fazat njëkohësisht (avull, lëng dhe të ngurtë), si dhe kanë vlera numerike të përcaktura, të cilat janë vlerat më të mira të përafrimeve të temperaturës termodinamike T, në përputhje me rezultatet e matjeve të kryera në kohën kur ITS 90 u miratua.

Pikat fikse të ITS-90 jepen në tabelën e mëposhtme.

Shkalla Ndërkombëtare e Temperaturës e 1990 (ITS-90) përkufizon të dyja shkallët; Temperaturat Ndërkombëtare Kelvin, simboli T90 dhe temperaturat Ndërkombëtare Celcius, simboli t90. Relacioni ndërmjet T90 dhe t90 është i njëjtë me atë ndërmjet  T dhe t, dmth.:
t90 / °C = T90/K – 273.15

Njësia e madhësisë fizike T90 është Kelvin, simboli (K) dhe njësia e madhësisë fizike t90, është gradë Celsius, simboli (°C), si në rastin e temperaturës Termodinamike T dhe temperaturës Celcius t.

Pikat fikse të ITS 90 dhe vlerat perkatëse

Substanca dhe gjendja përkatëse Vlera e përcaktuar në Kelvin

 

Vlera e përcaktuar në

gradë Celsius

 

Mardhënia presion -Temperaturë e Helium-3 (He3) (0.65 to 3.2) (−272.50 to −269.95)
Mardhënia presion –Temperaturë e Helium -4 poshtë vlerës lamda (λ) të tij (He4) (1.25 to 2.1768) (−271.90 to −270.9732)
Mardhënia presion –Temperature e Helium -4 sipër vlerës lamda të tij (He4) (2.1768 to 5.0) (−270.9732 to −268.15)
Mardhënia presion –Temperaturë e Heliumit (He) (3 to 5) (−270.15 to −268.15)
Pika trefishe e hidrogjenit 13.8033 −259.3467
Pika trefishe e neonit 24.5561 −248.5939
Pika trefishe e oksigjenit 54.3584 −218.7916
Pika trefishe e argonit 83.8058 −189.3442
Pika trefishe e merkurit 234.3156 −38.8344
Pika trefishe e ujit 273.16 0.01
Pika e shkrirjes së galiumit 302.9146 29.7646
Pika e ngrirjes së galiumit 429.7485 156.5985
Pika e ngrirjes së kallajit 505.078 231.928
Pika e ngrirjes së zinkut 692.677 419.527
Pika e ngrirjes së aluminit 933.473 660.323
Pika e ngrirjes së argjendit 1234.93 961.78
Pika e ngrirjes së arit 1337.33 1064.18
Pika e ngrirjes së bakrit 1357.77 1084.62

 

Laboratori i temperaturës ka pajisje të cilat sigurojnë gjurmueshmërinë në Shkallën Ndërkombëtare të Temperaturës ITS-90. Pajisjet e laboratorit përdoren për transmetimin e njësisë së temperaturës nëpërmjet kalibrimeve me krahasim në diapazonin -80 oC deri në 500 oC.
Gjurmueshmëria e temperaturës termodinamike tek njësia e sistemit SI është siguruar nëpërmjet kalibrimit direkt të termometrave SPRT në pikat fikse ITS-90, nga Pika Trefishe e Argonit (-89.3442 oC) deri tek pika e ngrirjes të Aluminit (660.323 oC).

Detyrat primare të laboratorit të temperaturës janë:

-të sigurojë matje të gjurmueshme në Shkallën ndërkombetare të tempertaurës , ITS 90;
-të realizojë temperaturën në diapazonin ndërmjet pikës trefishe të mërkurit (-38.3844oC) dhe pikës së ngrirjes së zinkut (419.527oC).

-të transmetojë njësinë e temperaturës termodinamike nëpërmjet kalibrimit direkt, termometrave me rezistencë platini në pikat fikse të ITS 90 dhe nëpërmjet metodës së krahasimit duke përdorur mediume të ndryshme kalibrimi për diapazone të ndryshme temperature.

 

 

Në nivel primar laboratori disponon:    
Pikën trefishe të mërkurit (-38.8344 oC)
Pikën fikse të ujit (0.01 oC)
Pikën e shkrirjes së galiumit (29.7646 oC)
Pikën e ngrirjes së Indiumit (156.598 oC)
Pikën e ngrirjes së Kallajit (231.928 °C)
Pikën e ngrirjes së zinukt (419.527  oC)

 

 

 

 

 

Për realizimin e ITS-90 në këto pika përdoren furra të një saktesie të lartë, ure termometrike me saktësi < 0.1 ppm, model F18 dhe termometra standard me rezistencë platini SPRT.

Në nivel sekondar laboratori kryen kalibrime të termometrave të ndryshëm si termometra me lëng në qelq, termometra industrialë me rezistencë, termometra dixhitalë/termometër me lexim analog, kalibrim të banjove, inkubatorësh etj.

Për të mundësuar këto shërbime laboratori disponon:

  • Termorezistencë Standard Platini në kuarc Pt-25 (SPRT),
    •    Urë temometrike  AC model, F700B,
  • Ure termometrike AC model F18,
    •    Rezistenca standarte 10 Ω , 25 Ω and 100 Ω, 300 Ω si dhe banjo termostatike me vaj për mirëmbajtjen e rezistencave standarte
    •    Banjo me alkool për temperaturat e ulta (diapazoni – 80 °C deri në +110 °C)
  • Banjo Uji  (diapazoni – 5 °C deri në +110 °C)
    •    Banjo me vaj silikon (diapazoni + 40 °C deri në +300 °C).
    •    Banjo me kripë (diapazoni +200 °C deri në + 550 °C)
    •    Termometra standarte me rezistencë platini SPRT, Pt100, termoçifte etj
    •    Multimetra/Volmetra
    Laboratori ka implementuar Sistemin e Menaxhimit të Cilësisë sipas SSH ISO/IEC 17025:2017 me objektiv vetëdeklarimin e aftësive matëse dhe kalibruese (CMC) në nivel primar dhe akreditimin e laboratorit në nivel sekondar.